شرح الأخبار -قاضی نعمان مغربی (متوفی ۳۶۳ هـ ق)
* با حسین بن علی روز عاشورا فرزندش علی بن حسین (علیاکبر) کشته شد. او را مرّة بن منقذ بن نعمان کشت. اصحاب عمر بن سعد، علی بن حسین اصغر (علیاکبر) را صدا زدند و گفتند: «همانا تو را با امیرالمؤمنین (یزید) خویشاوندی است»؛ و قصدشان از خویشاوندی میمونه دختر ابوسفیان مادر لیلی بنت مرّة بود. گفتند: «اگر بخواهی تو را امان میدهیم و زنده میمانی».
علیاکبر فرمود: «خویشاوندی رسول خدا سزاوارتر است که مراعات شود»؛ سپس بر آنان حمله کرد؛ و این رجز را میگفت:
«من علی فرزند حسین فرزند علی هستم. به خانه خدا قسم که ما به پیامبر نزدیکتریم. به شما ضربه میزنم برای حمایت از پدرم به خداوند سوگند پسر بیپدر درباره ما حکم نکند. ضربت من مانند ضربه زدن جوان علوی قریشی است»؛ و سواره بر اسب پیوسته بر آنان میتاخت و آنها را میکشت.
سپس بهسوی پدرش بازگشت و عرض کرد: «ای پدر! تشنگی». لشکر هم آن روز آنان را از آب فرات منع کرده بودند و لذا تشنگی غالب بود.
پس حسین فرمود: «حبیبم! صبر کن. شاید به شب نرسیده از دست جدّت رسول خدا سیراب شوی».
پس پیوسته بر لشکر حمله میبرد و از آنان میکشت تا اینکه تیری به حلقوم او رسید (أصاب حلقه سهم رمی به) مرّة بن منقذ بر علیاکبر حمله کرد و با نیزه به او زد و در او اثر گذاشت. پس حسین بالین علیاکبر آمد و او را در بغل گرفت؛ و علیاکبر عرض کرد:
«پدر جان! این رسول خداست که به من میگوید زود نزد ما بیا».
حسین علیهالسلام، علیاکبر را به سینه چسبانید تا اینکه از دنیا رفت. چون علی از دنیا رحلت کرد، فرمود: «پس از تو خاک بر سر دنیا باد».
عدهای میگویند: «مقتول علیاصغر است که در گوشش گوشواره هم بود! * اما علیاکبر همان است که آن روز مریض و علیل بود و بعد از حسین علیهالسلام باقی ماند».
عدهای میگویند: «مقتول علیاکبر بود که وصی پدرش بود، چون کشته شد، حسین، علیاصغر (زینالعابدین علیهالسلام) را وصی خود قرار داد».
اما مقتول مادرش لیلی بنت مرّه بود و علی بن حسین باقی از کنیز بود* و بر این قول بسیارند.(۱)
* حمید بن مسلم گوید: من نزد ابن زیاد بودم هنگامیکه علی بن حسین را بر او وارد کردند ابن زیاد گفت: تو کیستی؟ فرمود: من علی بن حسین هستم. فرمود: برای من برادری بود که مردم او را کشتند… .(۲)
* کشته شد با حسین بن علی که درود خداوند بر او باد روزی که به شهادت رسید، فرزندش علی بن الحسین. او را مره بن منقذ بن نعمان به قتل رساند.(۳)